Przez dziesięciolecia postrzegaliśmy kosmos jako synonim nauki, technologii, a nawet magii. Dziś jest czymś znacznie więcej: stał się częścią naszego codziennego życia, naszego dobrobytu i zbiorowego bezpieczeństwa.

Usługi kosmiczne wspierają kluczowe sektory — od komunikacji i transportu po precyzyjne rolnictwo, meteorologię, ochronę ludności, cyberbezpieczeństwo oraz obronność — a ich wpływ jest coraz bardziej zauważalny dla zwykłych obywateli.

Rewolucja technologiczna i nowa era w sektorze kosmicznym, naznaczona obecnością prywatnych firm i start-upów, zapewniły dynamikę i napływ prywatnego kapitału. Niemniej jednak, inwestycje publiczne pozostają prawdziwą siłą napędową sektora, odpowiadając za ponad 80% łącznych nakładów w skali globalnej. Przestrzeń kosmiczna jest zatem dobrem publicznym i środowiskiem geopolitycznym istotnym z punktu widzenia konkurencyjności, suwerenności i stabilności poszczególnych krajów.

Demokratyzacja dostępu do przestrzeni kosmicznej i mega-konstelacji otwiera nowe możliwości, ale także stawia poważne wyzwania związane ze zrównoważonym rozwojem i zagęszczeniem na orbitach.

Europa przoduje na kilku frontach: w nauce, meteorologii (dzięki misjom EUMETSAT) oraz w sztandarowych programach, takich jak Copernicus, Galileo, EUSST i GOVSATCOM (IRIS²). Chociaż sukcesy te pokazują siłę europejskiej współpracy, potencjał ten należy przekształcić w strategiczną autonomię, prowadząc zrównoważoną gospodarkę kosmiczną i zmniejszając zewnętrzne zależności w zakresie dostępu do przestrzeni kosmicznej oraz operacji na orbicie.

W trudnym kontekście geopolitycznym europejska suwerenność i odporność zależą od integracji aspektów związanych z przestrzenią kosmiczną, bezpieczeństwa i obrony, jak podkreślono w raporcie Draghiego, który umieszcza przestrzeń kosmiczną w centrum nowej agendy konkurencyjności. Wieloletnie ramy finansowe na lata 2028-2034 odzwierciedlają te ambicje; na odporność, bezpieczeństwo oraz przemysł kosmiczny i obronny przeznaczono 130 miliardów euro. Europejska Tarcza Kosmiczna, jeden z flagowych projektów Planu Gotowości Obronnej 2030, wzmocni ochronę europejskich zasobów i usług kosmicznych przed coraz bardziej złożonymi zagrożeniami.

Kolejna Rada Ministerialna Europejskiej Agencji Kosmicznej w 2025 r. będzie decydująca. Propozycja, której wartość może przekroczyć 22 miliardy euro określi nowe priorytety agencji i główne programy, które będą kształtować przyszłość sektora. Ta inicjatywa o wyjątkowym znaczeniu strategicznym, powinna również wzmocnić zaangażowanie na rzecz wzmocnienia autonomii suwerenności Europy w przestrzeni kosmicznej.

W obliczu wyzwań geopolitycznych i technologicznych konieczne musimy pamiętać o tym, że inwestowanie w przestrzeń kosmiczną to inwestowanie w społeczeństwo. Ponadto państwa członkowskie muszą uznać, że wielostronna współpraca jest bardziej niż kiedykolwiek niezbędnym warunkiem podnoszenia konkurencyjności i niezależności Europy.

Europejska Agencja Kosmiczna musi nadal równoważyć konkurencję i współpracę. Polityka geograficznego zwrotu — zapewniająca przyznawanie poszczególnym państwom członkowskim kontraktów proporcjonalnych do ich wkładu w finansowanie inwestycji — miała kluczowe znaczenie dla rozwoju krajowych potencjałów i konsolidacji europejskiej bazy przemysłowej oraz naukowej.

Portugalia ma tutaj wyraźną szansę. Obecnie portugalski przemysł kosmiczny jest motorem innowacji i konkurencyjności, przyciągającym talenty, dzięki elastyczności oraz niszowemu potencjałowi. Każda inwestycja powoduje akumulację wiedzy, a co za tym idzie generuje trwałą wartość. Jednak rozdrobnienie i stosunkowo niskie inwestycje nadal ograniczają masę krytyczną potrzebną do konkurowania i awansowania w łańcuchu wartości.

Europejska Agencja Kosmiczne, zwłaszcza poprzez swoje opcjonalne programy, jest głównym motorem przygotowania przemysłu na szczeblu krajowym krajowego — pod względem technologicznym i strategicznym — oraz integracji projektów kosmicznych na dużą skalę. Krajowe inwestycje pozostają jednak znacznie poniżej średniej europejskiej: około 59% PKB, według Rady Ministerialnej Europejskiej Agencji Kosmicznej (2022).

Odwrócenie tej tendencji wymaga podwyższenia wkładu krajowego i postawienia na technologie podwójnego zastosowania oraz strategiczne nisze. To zobowiązanie pozwoli portugalskiej strukturze przemysłowej na rozwój pod kątem łańcucha wartości i skali, co w przyszłości umożliwi pełnienie roli dostawcy głównych programów infrastrukturalnych Unii Europejskiej w obszarach nawigacji, bezpiecznej telekomunikacji, obserwacji Ziemi oraz nadzoru kosmicznego.

To ten moment. Inwestowanie w przestrzeń kosmiczną to inwestowanie w przyszłość. Europejska Agencja Kosmiczna zapewnia doskonałe ramy do przekształcenia ambicji w wyniki i zapewnienia Portugalii miejsca, na które zasługuje w nowej Europie koncentrującej się na przestrzeni kosmicznej.

Autor: Alberto de Pedro Crespo

*Artykuł został pierwotnie opublikowany w gazecie Público